Jedną z największych satysfakcji (czasami po wielu miesiącach żmudnej pracy w osamotnieniu i w ciszy biblioteki) przynosi muzealnikowi odtworzenie procesu twórczego, który doprowadził do powstania danego dzieła sztuki czy wyrobu rzemiosła artystycznego.
Bez względu na wielkość oraz prestiż danego muzeum, praca do wykonania oraz jej metodologia są takie same. Kiedy francuski Louvre zajmował się słynnym dziełem Leonarda da Vinci „Madonna z wrzecionem” (a nie, jak tłumaczone jest w języku polskim, „Madonna z kądzielą”), prace konserwatorsko-badawcze trwały ponad trzy lata i wymagały udziału renomowanych placówek muzealnych z Włoch, Hiszpanii oraz Szkocji. Istotą badań była nie tylko identyfikacja autora dzieła, ale także analiza źródeł archiwalnych, związanych z procesem twórczym oraz zmianami kompozycyjno-stylistycznymi, zachodzącymi podczas procesu tworzenia się tego wyjątkowego obrazu, powstanie którego zajęło Leonardowi kilkadziesiąt lat.Podobne prace, chociaż nie na taką międzynarodową skalę, wykonywane są przez naszych muzealników. W poprzednich postach informowaliśmy państwa o dekoracji jednego z serwisów pochodzących z kolekcji Carli Müller, który, jak się okazało, inspirowany był grafikami ilustrującymi bajki Ezopa, a nie, jak to mogło się wydawać na początku badań, bardzo popularnymi w tamtym okresie bajkami La Fontaine’a. Badania identyfikujące źródła inspiracji danych dzieł sztuki są czasochłonne i wymagają dostępu do wielu źródeł oraz baz danych. Podczas studiów nad kolejnym obiektem pochodzącym z kolekcji Carli Müller: płytką porcelanową z dekoracją malarską, przedstawiającą pejzaż z dwoma rybakami na pierwszym planie, poddano weryfikacji wiarygodność inskrypcji, znajdującej się na elemencie zabezpieczającym odwrocie płytki. Napis sugerował, że pierwowzorem namalowanego przedstawienia było dzieło francuskiego malarza Pierre’a Charlesa Trémolièresa (1703-1739).Po analizie porównawczej twórczości malarskiej oraz graficznej tego artysty z przedstawieniem na porcelanie zauważono jednak zasadnicze różnice stylistyczne oraz kompozycyjne.Postanowiono więc wyselekcjonować artystów, którzy stosowali schematy kompozycyjne oraz charakter przedstawień zbliżony do wizerunku na porcelanie gorzowskiej. Pozwoliło to na zawężenie badań do kręgu artystów francuskich XVIII wieku zajmujących się malarstwem marynistycznym i pejzażowym. Badaniami porównawczymi objęto ponad 10 tysięcy dzieł znajdujących się w kolekcjach muzealnych i prywatnych. Po kilku miesiącach w końcu udało się dotrzeć do grafiki, która mogła być źródłem inspiracji naszego przedstawienia.Odnalezienie owej grafiki postawiło kolejne pytanie: czy istnieje obraz olejny, który mógł posłużyć za pierwowzór dla grafiki? Napisy na grafice wskazują, że autorem pierwowzoru jest francuski malarz, znany z przepięknych widoków portów miast francuskich oraz pejzaży marynistycznych, Claude-Joseph Vernet. Kolejny etap pracy, chyba najłatwiejszy, ale bardzo czasochłonny, polegał na przejrzeniu kolekcji malarstwa w muzeach, w których znajdują się prace tego artysty.Okazało się, że poszukiwany obraz znajduje się w zbiorach malarstwa w Starej Pinakotece w Monachium. Obraz namalowany na miedzianej płycie jest jednak odbiciem lustrzanym znalezionej grafiki oraz widoku z płyty porcelanowej. Zauważono także zasadnicze różnice kolorystyczne w ubraniach rybaków oraz w grupie postaci znajdującej się na przedstawieniu. Elementy te pozwoliły na postawienie hipotezy, że malarz wykonujący dekorację porcelany posługiwał się odwróconą grafiką obrazu Verneta i nie był mu znany oryginał olejny. Identyfikacja źródła, z którego korzystał malarz porcelany jest tylko jednym z etapów prac badawczych w żmudnej, ale jakże pasjonującej codziennej pracy muzealników.
Badania trwają.
Dział Historii i Sztuk
iIlustracje:
1) Plakietka porcelanowa, farby naszkliwne, wg obrazu Claude’a-Josepha Verneta, Flussfischer am Abend (2de. VÜE DU LEVANT), MOG/II/1/1113
2) After Joseph Vernet, Second View of the Levant, 1760, The Metropolitan Museum of Art Collection API, URL: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/812209
3) Claude-Joseph Vernet, Flussfischer am Abend, Um 1755, Bayerische Staatsgemäldesammlungen – Alte Pinakothek München, URL: https://www.sammlung.pinakothek.de/de/artwork/A9xlaygLWv (Zuletzt aktualisiert am 06.08.2020)